جرم توهین در قوانین ایران، چگونه از حق خود دفاع کنیم؟
توهین و بی‌احترامی یکی از مسائلی است که ممکن است در محل کار، خیابان، فضای مجازی، میان دوستان و حتی در روابط خانوادگی رخ دهد. اما آیا هر اهانتی جرم محسوب میشود؟ اگر کسی به شما توهین کند، چه حقوقی دارید و چطور می‌توانید از خود دفاع کنید؟ آیا شکایت از توهین‌کننده امکان‌پذیر است؟ در این مقاله، ابعاد حقوقی، کیفری و اجتماعی جرم توهین را بررسی کرده و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توانید در برابر این جرم اقدام قانونی انجام دهید.
۱. توهین در قانون یعنی چه و چه زمانی جرم محسوب میشود؟
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که توهین فقط شامل فحاشی و ناسزا گفتن است، اما از نظر قانونی دامنه گسترده‌تری دارد. طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، توهین عبارت است از هرگونه اهانت، فحاشی و استفاده از الفاظ رکیک که موجب تحقیر طرف مقابل شود. بنابر این:
🔹 توهین می‌تواند لفظی، نوشتاری، تصویری یا حتی رفتاری باشد.
🔹 باید عمدی باشد؛ یعنی فرد قصد اهانت و تحقیر داشته باشد.
🔹 توهین باید به شکلی باشد که در عرف جامعه، بی‌احترامی محسوب شود (مثلاً اگر فردی به شما “بی‌سواد” بگوید، ممکن است در یک محیط توهین تلقی شود و در محیط دیگر خیر).
🔹 تفاوت شوخی و توهین: اگر قصد توهین وجود نداشته باشد و در فضای شوخی باشد، معمولاً جرم محسوب نمی‌شود.
۲. مجازات توهین در قانون ایران چیست؟
بر اساس ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، اگر کسی به دیگری توهین کند، به پرداخت جزای نقدی درجه ۶ (از ۲۰ میلیون تومان تا ۸۰ میلیون تومان ) محکوم خواهد شد. اما اگر توهین شدیدتر مانند قذف و یا با شرایط خاصی همراه باشد، مجازات آن نیز سنگین‌تر خواهد بود. مثلا:
🔹 توهین ساده: شامل هر نوع توهین معمولی، که مشمول جریمه نقدی است.
🔹 توهین به مقامات دولتی (ماده ۶۰۹): اگر توهین به مأموران دولت، قاضی، نظامیان یا مقامات رسمی باشد، مجازات حبس یا جریمه نقدی دارد.
🔹 توهین در فضای مجازی: اگر توهین در شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام یا واتساپ باشد، طبق قانون جرایم رایانه‌ای، به حبس یا جزای نقدی یا هر دو محکوم میشود.
🔹 توهین به مقدسات دینی: از جرایم سنگین محسوب شده و می‌تواند حتی مجازات اعدام داشته باشد.
۳. چگونه از فرد توهین‌کننده شکایت کنیم؟
اگر کسی به شما توهین کرده است و قصد دارید از او شکایت کنید، باید مراحل زیر را طی کنید:
الف) جمع‌آوری مدارک و شواهد
✅ اگر توهین در فضای مجازی اتفاق افتاده است، اسکرین‌شات، پیام‌های توهین‌آمیز و لینک‌ها را ذخیره کنید.
✅ اگر توهین حضوری بوده است، شهادت افراد حاضر در صحنه را بگیرید.
✅ اگر توهین در یک تماس تلفنی رخ داده است، در صورت امکان، ضبط صدا می‌تواند مدرک معتبری باشد.
ب) تنظیم شکواییه و مراجعه به دادسرا
✅ با مدارک خود به دفتر خدمات قضایی محل وقوع جرم مراجعه کرده و شکواییه‌ای تنظیم کنید.
✅ اگر توهین در فضای مجازی رخ داده باشد، می‌توانید قبل از آن به پلیس فتا هم مراجعه کنید. لکن برای انجام شکایت در هر صورت بایست به دفتر خدمات قضایی محل وقوع جرم مراجعه کرده و شکواییه تنظیم کنید.
✅ پرونده شما پس از بررسی در دادسرا به دادگاه کیفری دو ارجاع داده میشود.
البته حسب نوع جرم ممکن است مرجع رسیدگی متفاوت باشد، مثلا توهین مطبوعاتی یا توهین توسط نظامیان یا روحانیون
ج) روند رسیدگی در دادگاه
✅ قاضی ابتدا مدارک و شواهد را بررسی می‌کند.
✅ اگر جرم ثابت شود، مجازات متناسب با نوع توهین صادر خواهد شد.
✅ در برخی موارد، دادگاه ممکن است طرفین را به صلح و سازش دعوت کند، مخصوصاً اگر جرم شدید نباشد.
۴. توهین در فضای مجازی: چگونه پیگیری کنیم؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که اگر در اینستاگرام، تلگرام، واتساپ یا سایر شبکه‌های اجتماعی به کسی توهین کنند، مجازاتی در انتظارشان نخواهد بود، اما این تصور کاملاً اشتباه است!
🔹لذا توهین در کامنت‌ها، دایرکت، پیام‌ها و پست‌ها همگی شامل این جرم میشود.
🔹 برای شکایت از توهین در فضای مجازی:
✅ مدارک خود را (اسکرین‌شات، پیام، لینک و…) جمع‌آوری کنید.
✅ به پلیس فتا یا دفتر خدمات قضایی مراجعه کنید.
✅ مراحل قانونی را طی کرده و شکایت خود را ثبت کنید.
۵. تفاوت توهین و افترا چیست؟
بسیاری از افراد توهین و افترا را یکسان می‌دانند، اما از نظر قانونی این دو جرم متفاوت هستند:
🔹 توهین: شامل اهانت و فحاشی بدون انتساب جرم به فرد مقابل است. (مثلاً “تو بی‌شعوری!”)
🔹 افترا: یعنی نسبت دادن یک جرم به فرد دیگر بدون داشتن مدرک. (مثلاً “فلانی دزد است!” بدون اینکه هیچ مدرکی وجود داشته باشد.)
⚠️ مجازات افترا مانند مجازات توهین است و شامل جزای نقدی درجه ۶ می باشد.
پرسش‌های متداول درباره جرم توهین
۱. آیا می‌توانم از توهین یک همکار یا رئیس خود در محل کار شکایت کنم؟
بله! اگر رئیس یا همکار شما به شما توهین کرده باشد، می‌توانید شکایت کیفری مطرح کنید.
۲. اگر کسی در خیابان به من توهین کرد، چطور شکایت کنم؟
🔹 اگر شاهدی وجود داشته باشد، می‌توانید به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنید.
۳. آیا می‌توان از فحاشی در اینستاگرام یا واتساپ شکایت کرد؟
بله! توهین در فضای مجازی هم جرم محسوب شده و می‌توان مانند مراحل بالا اقدام کرد.
۴. آیا برای شکایت از توهین حتماً نیاز به شاهد دارم؟
نه لزوماً، اما وجود شهود می‌تواند به روند اثبات جرم کمک کند.
۵. آیا اگر فردی بعد از توهین عذرخواهی کند، باز هم می‌توان شکایت کرد؟
بله، اما در برخی موارد دادگاه ممکن است با در نظر گرفتن عذرخواهی، مجازات را تخفیف دهد.
نتیجه‌گیری
✅ جرم توهین در قانون ایران به‌عنوان یک جرم کیفری شناخته شده است و بسته به شرایط و نوع آن، مجازات‌هایی مانند حبس، شلاق یا جریمه نقدی دارد.
✅ اگر مورد توهین قرار گرفتید، می‌توانید از طریق دفاتر خدمات قضایی محل وقوع جرم یا پلیس فتا (در فضای مجازی) شکایت کنید.
✅ آگاهی از حقوق خود و پیگیری قانونی، بهترین راه دفاع از کرامت و احترام شماست!
📌 اگر در این زمینه نیاز به مشاوره حقوقی، یا نیاز به تنظیم شکواییه توهین دارید می‌توانید با ما در ارتباط باشید!